Sáng 28-11, Đức Thánh Cha đã rời Vatican lúc 9g (giờ Roma) lên đường đi Thổ Nhĩ Kỳ, bắt đầu chuyến tông du ba ngày, từ 28 đến 30-11-2014.

Chuyến tông du được thực hiện theo lời mời chung của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Thổ Nhĩ Kỳ và Đức Thượng phụ Constantinopolis là Bartholomaios I. Chiều kích đại kết là nét chính của chuyến viếng thăm này, diễn ra sáu tháng sau cuộc gặp gỡ tại Jerusalem giữa người lãnh đạo Giáo hội Công giáo và Đức Thượng phụ Constantinopolis.

Trong ngày đầu của chuyến tông du, chương trình của Đức Thánh Cha gồm: Được tiếp đón chính thức tại sân bay Esemboğa ở Ankara; viếng lăng Atatürk; đến chào Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ và gặp gỡ giới lãnh đạo tại Dinh Tổng thống; thăm Chủ tịch Hội đồng tôn giáo vụ.

“Thổ Nhĩ Kỳ đang ra sức trợ giúp những người tị nạn”

Trên chuyến bay từ Roma đi Ankara, Đức Thánh Cha đã gặp gỡ và ngỏ lời với các phóng viên báo chí:

“Xin chào các bạn. Cảm ơn các bạn đồng hành với tôi trong chuyến tông du này. Công việc của các bạn là giúp đỡ và phục vụ thế giới qua việc tường thuật hoạt động tôn giáo và nhân đạo này. Hiện quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ đang làm chứng cho hoạt động đó và một trong số đó là việc trợ giúp nhiều người người tị nạn đến từ các vùng đang diễn ra xung đột. Cảm ơn các bạn về những gì các bạn đang làm. Chúng ta sẽ còn gặp nhau tại cuộc họp báo trong chuyến trở về. Cảm ơn các bạn rất nhiều và chúc thượng lộ bình an”.

 

“Xin cho phẩm giá con người và nền tự do tín ngưỡng được bảo vệ”

Sau lễ đón tại sân bay Ankara, Đức Thánh Cha đã đến viếng Lăng Atatürk, nơi an nghỉ của Mustafa Kemal Atatürk (1881-1838), nhà lãnh đạo cuộc chiến tranh dành Độc lập, vị sáng lập nền Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ. Tại đây, Đức Thánh Cha đặt vòng hoa tưởng niệm và phát biểu:

“Xin Đấng Tối cao ban hòa bình và thịnh vượng cho nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ. Mong sao quốc gia này ngày càng trở thành nơi chung sống hòa bình giữa các nền văn hóa và văn minh, nơi mỗi người đều thấy mình được đón tiếp, đồng thời thấy phẩm giá và việc biểu lộ tín ngưỡng của mình được bảo vệ”.

Trọng tâm của ngày thứ nhất trong chuyến tông du là cuộc gặp gỡ các nhà lãnh đạo chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ. Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến chào Tổng thống Recep Tayyip Erdogan và gặp gỡ giới chức cao cấp Thổ Nhĩ Kỳ tại Dinh Tổng thống ở thủ đô Ankara.

Tại đây, ngỏ lời chào Đức Thánh Cha, Tổng thống Erdogan nêu bật chuyến tông du của Đức Thánh Cha có một tầm quan trọng đặc biệt đối với mọi người Hồi giáo và Kitô giáo, đồng thời ông lưu ý thế giới phương Tây hiện đang phát triển “lòng thù hận mang tính bài xích đối với Hồi giáo”, “thái độ bất khoan nhượng đối với những người theo đạo Hồi” cũng như “đồng nhất người Hồi giáo với chủ nghĩa khủng bố”.

Mở đầu bài phát biểu, Đức Thánh Cha Phanxicô bày tỏ “niềm vui mừng được đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia phong phú vẻ đẹp thiên nhiên và lịch sử, đầy ắp di tích các nền văn minh cổ xưa. Quốc gia này là một cầu nối hai lục địa và nhiều nền văn hóa khác nhau”.

Đức Thánh Cha cũng cho biết đối với các Kitô hữu, Thổ Nhĩ Kỳ còn là một miền đất thiêng bởi đây là nơi Thánh Phaolô sinh ra, nơi từng diễn ra bảy Công đồng chung đầu tiên của Hội Thánh, cũng là nơi Đức Mẹ đã từng lưu ngụ trong một thời gian, nay là di tích “Nhà Đức Mẹ ở”, hằng năm thu hút đông đảo khách hành hương Kitô giáo, và cả người Hồi giáo, đến viếng.

Trong dịp này, Đức Thánh Cha đặc biệt kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ và cộng đồng thế giới hãy chọn và tiến bước trên con đường đối thoại:

“Việc đối thoại liên tôn và liên văn hóa sẽ góp phần quan trọng vào việc đạt đến mục tiêu cao cả và khẩn thiết, là chấm dứt mọi hình thức của chủ nghĩa giáo điều và chủ nghĩa khủng bố vốn hạ thấp phẩm giá của mọi người nam nữ và khai thác tôn giáo”.

Đức Thánh Cha nêu cao vai trò, đồng thời nhấn mạnh trách nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc giải quyết các xung đột hiện nay tại khu vực Trung Cận Đông:

“Thổ Nhĩ Kỳ, do lịch sử, cũng như do vị trí địa lý và ảnh hưởng của mình trong khu vực, hiện giữ một trách nhiệm lớn. Những chọn lựa được Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện và tấm gương được quốc gia này nêu lên sẽ mang một ý nghĩa đặc biệt, đóng góp vào việc cổ võ sự gặp gỡ giữa các nền văn minh và xác định con đường có thể đạt đến hòa bình và sự tiến bộ đích thực”.

“Kiến tạo một cộng đồng tinh thần giữa các tín đồ Hồi giáo và Kitô giáo”

Sau cuộc gặp gỡ giới chức chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ, Đức Thánh Cha đã đến thăm Ngài Mehmet Görmez, Chủ tịch Hội đồng Tôn giáo vụ [tức Diyanet, thẩm quyền cao nhất của Hồi giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ].

Trong cuộc hội kiến với vị Chủ tịch Diyanet, Đức Thánh Cha nhắc lại vấn đề cần phải duy trì “mối quan hệ và cuộc đối thoại tốt đẹp” giữa các nhà lãnh đạo tôn giáo, đặc biệt trong lúc diễn ra khủng hoảng, xung đột.

Đề cập đến tình hình hiện nay tại Irak và Syria, Đức Thánh Cha Phanxicô đã bày tỏ mối “quan tâm đặc biệt” trước thực trạng “không chỉ các Kitô hữu và người Yazidis (người Kurd), mà còn nhiều dân thường khác đã phải hứng chịu bạo lực phi nhân do khác biệt về sắc tộc và tôn giáo. Họ đã buộc phải rời bỏ nhà cửa, bỏ hết mọi sự mà đi, chỉ vì muốn được sống và được giữ đức Tin của mình. Bạo lực đã xâm hại các nơi thánh thiêng, các biểu tượng tôn giáo và di sản văn hóa, dường như muốn xóa sạch mọi dấu vết, mọi ký ức của người khác”.

Đức Thánh Cha mời gọi mọi người, lãnh đạo và dân thường, nam cũng như nữ, Hồi giáo và Kitô giáo, hãy cùng nhau phản kháng bạo lực bằng cách cộng tác với nhau kiến tạo và phát triển một “Cộng đồng tinh thần”, bất chấp mọi dị biệt, để làm bạn với nhau và luôn tôn trọng nhau.

Thứ Bảy 29.11.2014 là ngày thứ hai trong chuyến tông du của Đức Thánh Cha Phanxicô tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Lúc 9g30 sáng (giờ Thổ Nhĩ Kỳ), Đức Thánh Cha đã từ phi trường Esemboğa rời Ankara đi Istanbul.

Istanbul, vốn từng mang tên Constantinopolis, thuộc miền tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ, tọa lạc bên eo biển Bosphore, nối Hắc hải với Địa Trung hải, nối châu Âu với châu Á. Đây là thành phố đông dân nhất, đã từng là trung tâm kinh tế, văn hoá, chính trị của Thổ Nhĩ Kỳ, kinh đô của bốn nền đế chế: La Mã (330-395), Byzantin (395-1204; 1261-1453); đế chế Latinh phía Đông (1204-1261) và Ottoman (1453-1922). Trước thời đế chế Ottoman, Istanbul là nơi chứng kiến sự phát triển Kitô giáo về phía Đông. Còn ngày nay, mấy năm trước đây, Liên hiệp châu Âu đã dành năm 2010 để vinh danh Istanbul là thủ đô văn hoá châu Âu.

Chương trình ngày thứ hai trong chuyến tông du của Đức Thánh Cha gồm: thăm Bảo tàng Hagia Sophia; thăm Đền thờ Hồi giáo Sultanahmet (Đền thờ Xanh); cử hành Thánh lễ tại Nhà thờ chính toà Công giáo Chúa Thánh Thần; cầu nguyện đại kết tại Nhà thờ Chính thống giáo Thánh George; hội kiến với Đức Thượng phụ Bartholomaios I tại Toà Thượng phụ.

“Chúng ta phải tôn thờ Thiên Chúa”

Bảo tàng Hagia Sophia và Đền thờ Xanh (Sultanahmet) là hai địa điểm có ý nghĩa quan trọng đối với người Hồi giáo Thổ Nhĩ Kỳ. Năm 1967, Chân phước giáo hoàng Phaolô VI đã từng đến thăm và quỳ cầu nguyện tại Bảo tàng Hagia Sophia, vốn xưa kia là đền thờ Hồi giáo, nay được dùng làm bảo tàng (hiện nhiều người Hồi giáo Thổ Nhĩ Kỳ muốn khôi phục nơi này thành đền thờ như xưa kia). Năm 2006, Đức giáo hoàng Bênêđictô XVI cũng đã đến thăm Bảo tàng Hagia Sophia và Đền thờ Xanh.

Tại Đền thờ Xanh, Đức Thánh Cha được Ngài Rahmi Yaran, Đại Mufti của Hồi giáo Thổ Nhĩ Kỳ, đón tiếp. Đức giáo hoàng và vị Đại Mufti đã dành ít phút thinh lặng cầu nguyện. Sau đó, kết thúc lời cầu nguyện riêng, vị Đại Mufti cất tiếng: “Xin Thượng Đế đoái nhận lời cầu nguyện của chúng con”.

Cha Lombardi, người tháp tùng Đức Thánh Cha, thuật lại Đức Phanxicô hai lần ngỏ lời với vị Đại Mufti lúc đang ở trong Đền thờ Xanh: “Chúng ta không những chúc tụng và tôn vinh Chúa, mà còn phải phụng thờ Ngài”.

“Hãy để Chúa Thánh Thần làm cho nên phong phú, đa dạng và đưa đến hiệp nhất”

Trong chương trình làm việc ngày thứ hai của chuyến tông du, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến nhà thờ chính toà Chúa Thánh Thần của Tổng giáo phận Công giáo Istanbul để cử hành Thánh lễ. Nhà thờ này được xây dựng vào năm 1846, tọa lạc tại quận Beyoglu của Istanbul, hiện do các linh mục Salêdiêng phụ trách.

Đức Thánh Cha Phanxicô đã đồng tế với các Thượng phụ, Tổng giám mục, giám mục, linh mục thuộc nghi lễ Latinh và các nghi lễ Đông phương. Đặc biệt, hiện diện trong Thánh lễ có Đức Thượng phụ Chính thống giáo Bartholomaios I.

Trong bài giảng Thánh lễ, Đức Thánh Cha kêu gọi các Kitô hữu hãy hiệp nhất với nhau trong Chúa Thánh Thần:

“Chỉ có Chúa Thánh Thần mới có thể khơi lên sự đa dạng, phong phú và đồng thời đưa đến hiệp nhất. Khi chúng ta cố làm cho nên đa dạng nhưng lại đóng kín trong cái riêng của mình và dành độc quyền xem xét mọi sự, thì chỉ tạo nên chia rẽ. Khi chúng ta cố tạo nên sự hiệp nhất qua những biểu hiện bên ngoài mang tính nhân loại, thì chỉ tạo ra các bộ đồng phục và sự đơn nhất. Còn nếu biết để cho Chúa Thánh Thần dẫn dắt, thì sự phong phú, khác biệt và đa dạng sẽ chẳng bao giờ gây nên xung đột, vì Thần khí sẽ đưa chúng ta bước vào cuộc sống đa dạng trong sự thông hiệp của Hội Thánh”.

Sau kinh Lạy Cha, Đức Thánh Cha Phanxicô và Đức Thượng phụ Chính thống giáo Bartholomaios I đã ôm hôn và chúc bình an cho nhau.

“Nhờ gặp gỡ Đức Kitô, họ trở nên anh em trong đức Tin và đức Ái”

Chiều cùng ngày, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến nhà thờ Chính thống giáo George tại Istanbul, cùng Đức Thượng phụ Chính thống giáo Bartholomaios I, Giáo chủ Contantinopolis, cử hành buổi cầu nguyện đại kết mừng lễ Thánh Anrê, bổn mạng Giáo hội Chính thống giáo.

Trong bài suy niệm Lời Chúa, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh đến mối quan hệ huynh đệ giữa hai thánh Phêrô và Anrê:

“Các ngài vốn là anh em ruột với nhau, và chính cuộc gặp gỡ với Đức Kitô đã biến các ngài thành anh em trong đức Tin và đức Ái. Tôi muốn nhấn mạnh điều đó trong buổi chiều đáng vui mừng này, tại buổi canh thức cầu nguyện này. Thưa Đức Thượng phụ, được làm anh em với nhau trong niềm hy vọng vào Đấng Phục sinh thật là một ân huệ lớn lao! Được đồng hành với nhau trong niềm hy vọng đó, được nâng đỡ bởi lời chuyển cầu của các thánh Tông đồ và hai anh em thánh Phêrô và thánh Anrê, quả là một ân huệ và cũng là trọng trách! Và chúng ta biết rằng, việc chia sẻ với nhau niềm hy vọng này sẽ không khiến chúng ta phải thất vọng, bởi niềm hy vọng ấy đã được xây đắp không phải trên bản thân chúng ta hay trên những nỗ lực nghèo nàn của chúng ta, nhưng trên nền tảng lòng tín trung của Thiên Chúa”.

Ngày mai, Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ có buổi cầu nguyện thứ hai cùng với Đức Thượng phụ Bartholomaios I và sau đó ký bản Tuyên bố chung của hai vị lãnh đạo Công giáo và Chính thống giáo, trước khi kết thúc chuyến tông du đặt trọng tâm vào cuộc đối thoại đại kết với Giáo hội Chính thống giáo.